صنایع خلاق، از بازی‌ های دیجیتال و انیمیشن گرفته تا طراحی مد و هنرهای دیجیتال، به‌سرعت در حال تبدیل شدن به موتور رشد اقتصادی و اشتغال جوانان هستند. طبق گزارش بانک جهانی، ارزش اقتصادی این صنایع بیش از ۲ تریلیون دلار است و بیش از ۵۰ میلیون شغل را در سطح جهان پشتیبانی می‌کند. با این حال، در ایران، این بخش با محدودیت‌ های جدی در تأمین مالی مواجه است؛ محدودیت‌ هایی که نه فقط رشد اقتصادی، بلکه توان نوآوری و خلاقیت را محدود می‌کنند.

جریان نقدی نامنظم و ریسک بالا

پروژه‌ های خلاق، ماه‌ ها یا حتی سال‌ ها زمان می‌برند تا تولید شوند، بدون اینکه بازگشت سرمایه مشخصی داشته باشند. برای بانک‌ ها و سرمایه‌گذاران سنتی، این چرخه طولانی جذاب نیست. برای مثال، یک استودیو بازی‌ سازی ممکن است یک سال صرف تولید یک عنوان کند، اما تنها پس از عرضه موفقیت مالی کسب کند. این ناپایداری جریان نقدی و عدم پیش‌بینی بازگشت سرمایه، نخستین مانع جذب سرمایه حرفه‌ای است.

مالکیت فکری؛ دارایی ارزشمند اما غیرقابل وثیقه

دارایی‌ های ناملموس مانند برند، حق نشر و مالکیت فکری ارزش اقتصادی بالایی دارند، اما در سیستم مالی سنتی ایران به‌عنوان وثیقه پذیرفته نمی‌شوند. گزارش بانک جهانی (CreatiFi) تأکید می‌کند که نبود چارچوب‌ های حقوقی و وثیقه‌ گذاری برای دارایی‌ های ناملموس، یکی از بزرگ‌ترین موانع تأمین مالی صنایع خلاق در کشورهای در حال توسعه است. حتی پروژه‌ های خلاق موفق، بدون امکان استفاده از مالکیت فکری به‌عنوان وثیقه، نمی‌توانند سرمایه لازم برای رشد را جذب کنند.

کمبود سرمایه‌گذاران تخصصی

در ایران، بیشتر سرمایه‌ گذاران به صنایع سنتی و با بازگشت سرمایه کوتاه‌ مدت علاقه دارند و نگاه بلندمدت به صنایع خلاق کم است. نبود سرمایه‌گذاران جسور با تجربه و آشنایی با ریسک‌ های خاص صنایع خلاق باعث می‌شود بسیاری از تیم‌ ها مجبور شوند با منابع شخصی یا کمک‌ های دولتی محدود، پروژه‌ ها را پیش ببرند.

فقدان داده و شفافیت

دسترسی به داده‌ های دقیق جریان نقدی، اندازه بازار و نمونه‌ های موفق، برای جذب سرمایه حیاتی است؛ اما در ایران، گزارش‌ های جامع و مطالعات بازار محدود هستند و تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را با ریسک بالاتر مواجه می‌کند.

راهکار های عملیاتی در ایران

۱. صندوق‌ های سرمایه‌گذاری تخصصی
ایجاد صندوق‌ های تخصصی که با سرمایه مرحله‌ای (tranche-based) منابع مالی ارائه دهند، می‌تواند شکاف نقدینگی را کاهش دهد و ریسک سرمایه‌گذار را مدیریت کند. شتاب‌دهنده‌ ها و صندوق‌ های نوآوری می‌توانند با اختصاص بودجه مشخص، پروژه‌ های خلاق را هدفمند حمایت کنند.

۲. پرداخت بخشی از یارانه فرهنگی به سرمایه گذاری در حوزه صنایع خلاق
3. ارزش‌ گذاری دارایی های هنری از نکات مهم است که باید ساز و کار های قانونی لازم برای آن فراهم گردد.
4. چارچوب حقوقی و وثیقه‌ پذیری مالکیت فکری

۵. اصلاح قوانین مالکیت فکری و ایجاد سازمان‌ های مدیریت جمعی برای ثبت حقوق نشر و قرارداد های رسمی، امکان استفاده از دارایی‌ های ناملموس به‌عنوان وثیقه را فراهم می‌کند و اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد.

۶. آموزش و توانمندسازی
تیم‌ های خلاق: توانایی ارائه مستندات مالی و بیزنس پلن حرفه‌ای.
سرمایه‌گذاران: آشنایی با ریسک‌ها، جریان نقدی نامنظم و ارزش بالقوه پروژه‌ های خلاق.
برگزاری دوره‌ ها و کارگاه‌ های تخصصی می‌تواند اعتماد دو طرف را بالا برده و دسترسی به منابع مالی را تسهیل کند.

۷. ابزار های پیش‌ فروش و درآمدزایی زودهنگام
استفاده از کمپین‌ های جمع‌سپاری (Crowdfunding) و پیش‌فروش محصولات، امکان جذب نقدینگی اولیه قبل از تکمیل پروژه را فراهم می‌کند و ریسک مالی را کاهش می‌دهد.

۸. شبکه‌ های حمایتی و همکاری‌ های بین‌المللی
ایجاد پلتفرم‌ های شبکه‌سازی داخلی و بین‌المللی، مانند صندوق CreatiFi بانک جهانی، دسترسی به منابع مالی، بازار و تجربه‌ های موفق جهانی را تسهیل می‌کند.

جمع‌بندی

صنایع خلاق در ایران، با وجود پتانسیل عظیم اقتصادی و فرهنگی، با محدودیت‌ های مالی و ساختاری مواجه هستند. تنها با ایجاد اکوسیستمی ترکیبی از صندوق‌ های تخصصی مرحله‌ای، چارچوب‌ های حقوقی و وثیقه‌پذیر، آموزش و توانمندسازی ذی‌نفعان، مکانیزم‌ های پیش‌فروش و شبکه‌ های حمایتی داخلی و بین‌ المللی، می‌توان مسیر جذب سرمایه حرفه‌ای و رشد پایدار صنایع خلاق را هموار کرد.

منبع: خانه خلاق و نوآوری ایران

معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری بیان کرد: فعال‌سازی حدود ۲۵ همت اعتبار از طریق مواد ۱۰ ، ۱۱ و ۱۳ قانون جهش تولید دانش‌بنیان در یک‌سال گذشته، بدون استفاده از منابع و تسهیلات دولتی یک دستاورد مهم است.

تورج امرایی در نشست خبری ارائه دستاوردها و برنامه‌های آینده این معاونت، مطرح کرد:
اعتبار مالیاتی که بر اساس مواد ۱۱ و ۱۳ قانون جهش تولید دانش‌بنیان مصوب شده، بدون اتکا به بودجه مستقیم دولتی و به‌عنوان یک منبع پایدار برای حمایت از پروژه‌های فناورانه در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفته است.

حدود ۷۰ درصد از این اعتبار تاکنون با مشارکت مستقیم شرکت‌های دانش‌بنیان، چه در نقش مالیات‌دهنده و چه به‌عنوان مجری طرح‌ها، محقق شده است.

در حوزه «تولید بار اول» ذیل ماده ۱۰ قانون جهش، در مجموع ۲۳۴ میلیون دلار ابلاغیه ترک تشریفات مناقصه صادر شده است که این رقم معادل ۴۰ درصد از کل ابلاغیه‌های صادرشده از ابتدای اجرای قانون است.

این حمایت، بازاری به ارزش تقریبی ۱۵ تا ۲۰ همت برای بومی‌سازی اقلام راهبردی صنعت توسط شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده است.

۱ . تکمیل پروفایل پرونده شامل تکمیل و ثبت فرم‌های تعهدنامه، اطلاعات کلی شرکت، محل استقرار، سهامداران، کارکنان شرکت، اطلاعات اشتغال، اطلاعات مالی، کالا و خدمات، بارگذاری اسناد میباشد.

۲ . شرکت متقاضی پس از ثبت درخواست در «درگاه ملی مجوزها»، حداکثر ظرف ۲۴ ساعت فرصت دارد نسبت به تأیید و ارسال پرونده برای ارزیابی اقدام کند. در صورت عدم تکمیل و ثبت نهایی درخواست در «سامانه جامع خدمات دانش‌بنیان»، پرونده ثبت‌شده در «درگاه ملی مجوزها» به دلیل عدم تأیید مدارک، باطل خواهد شد.

۳ . شرکت‌های متقاضی تمدید گواهینامه دانش‌بنیان ، صرفاً در صورتی مجاز به ثبت درخواست خواهند بود که از تاریخ اعتبار گواهینامه آنان کمتر از ۹۰ روز باقی مانده باشد.

متقاضیان در صورت بروز هرگونه مشکل یا نیاز به راهنمایی، می‌توانند با مرکز مشاوره دانش‌بنیان از طریق شماره ۰۲۱-۹۱۰۰۸۱۰۰ تماس حاصل نمایند.