همه‌ی میکروب‌ هایی که تا امروز شناخته‌ایم را می‌توان در یکی از این سه گروه قرار داد: باکتری‌ ها، ویروس‌ ها و قارچ‌ ها. هر از گاهی هم یک موجود جدید کشف می‌شود که بر اساس خصوصیاتش نهایتاً در یکی از همین گروه‌ ها جا می‌گیرد. اما این بار قضیه کمی متفاوت است!

پژوهشگران اخیراً حلقه‌ هایی از RNA پیدا کرده‌اند که در هیچ‌ کدام از دسته‌بندی‌ های شناخته‌ شده جای نمی‌گیرند. آنها نام این RNA های عجیب را اُبِلیسک (Obelisk) گذاشته‌اند.

ابلیسک‌ ها RNA‌ های حلقویِ کوچکی هستند که در حالت سه‌ بعدی، شکلی میله‌ای پیدا می‌کنند. این ساختار از نظر ظاهری تا حدودی شبیه ویروئید ها (ویروس‌ های گیاهی) است، اما تفاوت‌ هایی هم دارد.

ویروئید ها هیچ‌ وقت پروتئین تولید نمی‌کنند، اما برخی از ابلیسک‌ ها درون RNA خود، کد هایی برای ساخت نوعی پروتئین دارند.

البته بسیاری از RNA ویروس‌ ها هم پروتئین می‌سازند، اما ساختار ژنوم‌شان با ابلیسک‌ ها فرق دارد. پس این بار با یک گروه جدید طرف هستیم.

برخی از ابلیسک‌ ها توانایی تکثیر دارند!
در ساختار RNA برخی از ابلیسک‌ ها، توالی‌ هایی پیدا شده که می‌توانند رشته‌ی RNA را بدون نیاز به کمک پروتئین‌ ها، ببرند و دوباره به هم متصل کنند. در واقع ابلیسک‌ ها دارای نوعی قیچی داخلی هستند که در فرایند تکثیرشان نقش دارد.

این ویژگی باعث شده نگاه دانشمندان به این RNA های عجیب، از چند تکه‌ی بی‌هدف، به ساختار هایی با قابلیت تکثیر و سازگاری تکاملی تغییر پیدا کند.

میزبان ابلیسک‌ ها چه کسانی هستند؟
ردپای ابلیسک‌ ها بیشتر در نمونه‌ های گرفته‌ شده از دهان انسان و در RNA باکتری‌ های ساکن دهان پیدا شده است. جالب اینجاست که هیچ اثری از DNA مربوط به این ابلیسک‌ ها در ژنوم آن باکتری‌ ها دیده نمی‌شود.

از آنجایی که معمولاً RNA از روی DNA رونویسی و ساخته می‌شود، این نکته نشان می‌دهد که RNA ابلیسک‌ ها، بخشی از ژن‌ های باکتری نیست و به شکل مستقل درون باکتری تکثیر می‌شود.

همچنین در محیط آزمایشگاهی، رشد همان باکتری بدون حضور ابلیسک هم به‌خوبی ادامه پیدا می‌کند. یعنی حضور ابلیسک‌ ها برای بقای باکتری ضروری نیست.

آیا ابلیسک‌ ها خطری برای انسان دارند؟
فعلاً هیچ شواهدی در دست نیست که نشان دهد ابلیسک‌ ها باعث بیماری در انسان می‌شوند. ممکن است این RNA‌ های کوچک فقط همراهانی بی‌ضرر باشند؛ یا شاید هم رفتار باکتری‌ های میزبان را تغییر بدهند.

هر دو فرضیه در حال بررسی هستند و به گفته‌ی پژوهشگران، باید در مطالعات آینده آزمایش شوند.