گزارش اخیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (تتا) از جهشی در اقتصاد دیجیتال ایران در سال ۱۴۰۳ خبر می‌دهد.
ارزش معاملات تجارت الکترونیکی برای نخستین بار در تاریخ از مرز ۵,۵۰۰ هزار میلیارد تومان گذشت که نشان دهنده رشد بی‌سابقه ۷۳ درصدی نسبت به سال گذشته است. این رشد در شرایطی محقق شد که نرخ تورم سالانه ۳۲.۵ درصد اعلام شده، یعنی اقتصاد دیجیتال ۲.۲ برابر سریع‌تر از تورم گسترش یافته است. هرچند سهم کلی تجارت الکترونیکی از اقتصاد کشور همچنان حدود ۷ درصد باقی مانده است.
طبق این گزارش، بیش از ۱.۹۴ میلیون گواهی امضای الکترونیکی از زمان راه اندازی زیرساخت کلید عمومی (PKI) صادر شده که ۵۹ درصد از آن مربوط به سال ۱۴۰۳ است. این امر پذیرش ابزار های هویت سنجی دیجیتال در امور رسمی و تجاری را منعکس می‌کند. علاوه بر این، ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی در ایران حدود ۵۶.۷ درصد با حدود ۴۸ میلیون نفر کاربر فعال تخمین زده می‌شود که بستری قدرتمند برای تجارت اجتماعی (social commerce) در سال های آینده است.
سال ۱۴۰۳ را می‌توان سال شکستن رکورد ها نامید. ایرانیان در این سال حدود ۴.۷ میلیارد بار خرید آنلاین انجام دادند که رشدی ۲۱ درصدی را نشان می دهد و خرید آنلاین را از یک انتخاب خاص به یک عادت روزمره تبدیل کرده است.
میانگین مبلغ هر تراکنش نیز به ۱.۱۶۶ میلیون تومان رسید که با رشد ۴۳ درصدی، فراتر از نرخ تورم است و نشان می دهد مردم برای خرید های با ارزش بالاتر نیز به فضای آنلاین اعتماد دارند.
چهره کارآفرینان دیجیتال در حال تغییر است و زنان و جوانان نقش پررنگی ایفا می‌کنند. سهم زنان از مالکیت کسب و کار های دارای اینماد به ۲۸ درصد افزایش یافته و ۳۲ درصد از متقاضیان جدید اینماد را زنان تشکیل می‌دهند که بیانگر توانمند سازی اقتصادی و کاهش شکاف جنسیتی است.
همچنین، جوانان هسته اصلی جامعه کارآفرینان دیجیتال را تشکیل می‌دهند؛ ۴۱.۷ درصد از صاحبان کسب و کار ها در گروه سنی ۳۰ تا ۴۰ سال و ۲۳.۷ درصد در گروه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال هستند. معرفی اینماد بدون ستاره برای کسب و کار های خرد به رشد ۲۸۱ درصدی تعداد اینماد های صادر شده در سال ۱۴۰۳ (به ۱۱۰ هزار و ۶۸۰ عدد) کمک کرده و گسترش عدالت دیجیتال را در سراسر کشور، از جمله استان هایی با رشد چشمگیر مانند سیستان و بلوچستان (۲۵۰ درصد)، البرز (۸۵.۷ درصد) و کهگیلویه و بویراحمد (۷۷.۵ درصد)، به ارمغان آورده است.
با وجود رشد، همچنان چالش هایی مهمی وجود دارد. پلتفرم های خارجی مانند اینستاگرام و واتس‌اپ با سهم ۵۴.۱ درصدی، بر پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی داخلی (۲۱.۲ درصدی) در جذب کسب و کار ها برتری مطلق دارند. جوانان (۱۵ تا ۲۹ سال) با ۴۵ درصد، اصلی‌ترین خریداران آنلاین هستند، در حالی که سهم سالمندان تنها ۵ درصد است. همچنین، مرز بین فروشگاه های فیزیکی و آنلاین کمرنگ شده، با ۳۵.۴ درصد کسب و کار هایی که از فروشگاه فیزیکی به آنلاین می‌آیند و ۲۷ درصد که پس از تثبیت آنلاین، فروشگاه فیزیکی راه اندازی می‌کنند.
عمده ترین چالش ها در مسیر توسعه تجارت الکترونیک ایران، تامین مالی با ۲۸.۴ درصد، مشکلات بازار و فروش با ۲۵.۳ درصد و کیفیت پایین زیر ساخت های فنی و اینترنتی با ۱۸.۱ درصد است.
کمبود نیروی انسانی متخصص با ۱۲.۵ درصد، چالش های فرهنگی و اجتماعی با ۸.۳ درصد و مسائل حکمرانی و سیاست گذاری با ۷.۵ درصد نیز از دیگر موانع مهم هستند. این آمار ها نشان می‌دهد که کسب و کار های ایرانی نه به دلیل ضعف داخلی، بلکه به دلیل فقدان زیر ساخت مالی و سیاستی پایدار و دسترسی نا عادلانه به بازار دیجیتال از رشد باز می‌مانند.
